- χαλκή
- Μεγαλοπρεπής οικοδομή η οποία ανεγέρθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Αποτελούσε τα προπύλαια και την επίσημη είσοδο των βασιλικών ανακτόρων της Κωνσταντινούπολης, στη βορειοανατολική πλευρά του περιβόλου των ανακτόρων προς την πλατεία του Αυγουσταίου. Η στέγη της καλυπτόταν από χάλκινες επιχρυσωμένες πλάκες και η κύρια πύλη ήταν επίσης ολόκληρη χάλκινη. Η οικοδομή αποτεφρώθηκε κατά τη μεγάλη πυρκαγιά της Στάσης του Νίκα (532) και ανοικοδομήθηκε πολυτελέστερη από τον Ιουστινιανό A’. Η νέα X. ήταν ευρύτατο οικοδόμημα τετράγωνο που στο μέσον του υψωνόταν μεγαλοπρεπής τρούλος που στέγαζε κεντρική μεγάλη αίθουσα που το δάπεδό της ήταν στρωμένο με μάρμαρα. Οι τοίχοι καλύπτονταν στο κατώτερο μέρος τους με πολύχρωμα μάρμαρα και στο ανώτερο με ψηφιδωτά που εικόνιζαν τους νικηφόρους πολέμους επί Ιουστινιανού A’, τις πόλεις της Λιβύης και της Ιταλίας που είχαν κατακτηθεί, τον Ιουστινιανό, τον Βελισσάριο που επανερχόταν με τον στρατό του και προσέφερε στον αυτοκράτορα την πλούσια λεία και τους αιχμάλωτους ηγεμόνες. Επίσης η οικοδομή διακοσμήθηκε με πολλά γλυπτά αριστουργήματα από αρχαίους ελληνικούς ναούς. Η οικοδομή χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως στρατώνας της βασιλικής φρουράς. Κατά τον 9o αι. π.X. ανακαινίστηκε από τον αυτοκράτορα Βασίλειο A’. Σε αυτήν εισέρχονταν από την πλατεία του Αυγουσταίου από μια μεγάλη εξωτερική πύλη, στην οποία υπήρχε κιγκλίδωμα και μετά από αυτό η περίφημη χάλκινη πύλη, που οδηγούσε στη μεγάλη αίθουσα και από εκεί, αφού περνούσαν τους βασιλικούς στρατώνες, έμπαιναν στον περίβολο των βασιλικών ανακτόρων.
* * *ἡ, ΜΑμσν.μεγαλοπρεπής οικοδομή στην Κωνσταντινούπολη, κτισμένη από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, που αποτελούσε τα προπύλαια και την επίσημη είσοδο τών βασιλικών ανακτόρων στο Βυζάντιο, η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή τη στέγη της κάλυπταν επίχρυσες χάλκινες πλάκεςαρχ.άγαλμα ή ανδριάντας από χαλκό.[ΕΤΥΜΟΛ. Ουσιαστικοποιημένος τ. τού θηλ. τού επιθ. χαλκοῦς].
Dictionary of Greek. 2013.